موسی حقانی رئیس موسسه مطالعات تاریخ معاصر و دبیر علمی همایش ملی «به شهادت سکوت؛ اشغال ایران و کشتار مردم در جنگ جهانی اول» در گفت‌وگو با فارس در مورد ضرورت این همایش اظهار داشت: این همایش با توجه به دو ضرورت برگزار می‌شود : نخست اینکه ما در صدمین سال جنگ جهانی اول به سر می‌بریم، البته سالگرد جنگ سال گذشته بود اما این جنگ عالم گیر تقریباٌ چهار سال ادامه یافت، ما هم پیش همایشمان را سال گذشته برگزار کردیم و اصل همایش را هم به اردیبهشت ماه 94 موکول کردیم.

وی در ادامه با اشاره به اینکه «ایران» در جنگ جهانی اول مداخله نداشت، اما کشورمان متأسفانه اشغال و لطمات زیادی از این جنگ دید و به اشغال در آمد، گفت: در دنیای پر آشوب کنونی جا دارد که اسناد و مدارک را بازبینی کنیم و لطماتی که به کشورمان وارد شده را بررسی کنیم.

حقانی با تشریح برخی برنامه‌های مفصل غرب برای غرب آسیا یادآور شد: کشورهای استعماری در زمان «جنگ جهانی اول» ترسیم خاورمیانه جدید را مطرح می‌کردند و این هدف را در حال حاضر نیز مطرح می‌کنند. امروز شاهد دگرگونی‌های جدی در منطقه هستیم باید از این تجربه تاریخی استفاده کنیم.ضرورت استفاده از تجربیات تاریخی که ما در آن به سر می‌بریم اهداف اصلی ما برای برپایی این همایش شد.

وی در پاسخ به این پرسش که با وجود اینکه ایران در دوران جنگ اعلام بی‌طرفی کرد باز هم اشغال شد! انگلستان در اشغال ایران چه نقشی داشت؟. گفت: ایران کشور مهمی در منطقه به لحاظ ژئوپلتیک و سیاسی است نقشه‌ بیگانگان برای پیروزی در جنگ، ایران را در موقعیت خاص‌تری قرار داد. نکته دیگر هم بحث نفت ایران بود انگلیسی‌ها پیروزی خود را در جنگ جهانی اول، مدیون نفت ایران و غارت آن می‌دانستند. وجود منابع نفتی در ایران ما را در وضعیتی قرار داد که کشورهای دیگر از مخالفین تا طرفداران به ایران توجه کنند.

حقانی با بیان اینکه نکته مهمی که امروز باید از آن درس بگیریم و رهبری نیز بر آن تاکید دارد افزایش توانمندی نظامی و اقتصادی کشور است، گفت: یکی از دلایلی که کشور‌های اشغالگر به خود اجازه دادند خیلی راحت ایران را اشغال کنند ضعف نظامی و مالی ایران بود. اگر ایران یک دولت قدرتمند با توانمندی دفاعی خوبی داشت آنها هوس اشغال ایران به سرشان نمی‌زد!

وی افزود: اما متأسفانه انگلیسی‌ها دراین بین نقش مخربی را ایفا کرد و آنها در همین سالی که ما الان در آن به سر می‌بریم (1394 مصادف با عقد قرارداد 1915 بین روسیه و انگلستان) است و این قرارداد مکمل قرارداد 1907 ایران به سه قسمت دراینجا تقسیم شد و این به معنای نابودی ایران تمام می‌شد.

حقانی ادامه داد: انگلستان به نظر می‌رسد که برای تحقق هدف خود به ویژه بعد از انقلاب 1917 در روسیه مصمم شدند که ایران را به صورت یکپارچه از آن خود کنند و این برای سیاست‌های منطقه ای و تداوم غارتگری‌شان مهم بود.

وی افزود: انگلستان درقرارداد 1915 ایران را به دو بخش تقسیم کرد و بعد در سال 1917 انگلستان به سمتی رفت که ایران را به صورت کامل از آن خود کنند بنابراین ابتدا قرارداد 1917 و کودتای 1299 که آن هم با همین اتفاقات خلال جنگ جهانی اول در ایران و منطقه رخ داد، کامل در ارتباط است.

دبیر علمی همایش ملی «به شهادت سکوت؛ اشغال ایران و کشتار مردم در جنگ جهانی اول» ادامه داد: برای زمینه سازی این کار به نظر می‌رسد آن قطحی بزرگ یک تلاش شیطنت آمیز از سوی انگلستان برای کم کردن نفوس و جمعیت در ایران بود یعنی اگر این دو امر قطحی بزرگ که منجر به کشتار گسترده شد و قرارداد را کنار هم بگذاریم تصمیم جدی انگلستان برای نابودی و ملزم کردن کل ایران به امپراطوری بریتانیا مشخص می‌شود.

وی گفت: در قرارداد 1299 هم همان اهداف با شکل دیگر دنبال شد. این دو را کنار هم که می‌گذاریم مشخص می شود که قطحی در ایران طبیعی نیست برخی استناد می‌کنند که قحطی در ایران ناشی از مسائل طبیعی بود که در ایران سابقه داشته است.

حقانی ادامه داد: اما نقش سیاست‌های بیگانه در اشغال ایران را نباید نادیده گرفت بله ما قبلا در ایران خشکسالی داشتیم ولی به این صورت تلفات نداشتیم.

وی افزود: حداقل تلفات ایرانیان در قحطی در منابع گوناگون 5 میلیون نفر ذکر کردند و حداکثر را 12 میلیون نفر اعلام می‌کنند. به نظرم این رقم یک نسل کشی در ایران بوده که برای تحقق اهداف شوم انگلستان صورت گرفت.

حقانی با اشاره به اینکه دولت‌ها در خلال جنگ‌ها جاهایی را اشغال می‌کنند، گفت: دولت‌ها برای اشغال یک کشور و تبعات آن برنامه‌ دارند مثلا انگلستان ایران را اشغال کرد و تعداد زیادی نیرو از ایران اعزام کردند می توانستند همراه این نیروها آذوقه‌های خود را هم بیاورند. به طور مثال ما امروز در اشغال عراق شاهد بروز قطحی نشدیم ولی وقتی این سیاست‌ها توام با نابودی آذوقه و ذخیره غذایی و مایحتاج یک مردم می شود شکل حاد نسل کشی و کشتار اتفاق می‌افتد. درحالیکه آنها می توانستند در کشتی هایی که سربازان هندی را به ایران می آورند آذوقه هم بیاورند اما اینکار را نکردند یا می توانستند از مناطق همجوار ایران آذوقه به ایران منتقل کنند این کار را هم نکردند.

وی در پاسخ به این پرسش که تعمدی به نظر می رسد، گفت: در این کشتار تعمد وجود داشته است که بنده آن را مرتبط با سیاست های کلان انگلستان در منطقه می‌دانم. انها همزمان می‌خواستند زمینه های تاسیس دولت نامشروع اسرائیل را در منطقه هم فراهم کنند.

دبیر علمی همایش ملی «به شهادت سکوت؛ اشغال ایران و کشتار مردم در جنگ جهانی اول» گفت: در سال 1917 با اعلام، اعلامیه بالفور، زمینه مهاجرت غیرقانونی یهودیان به فلسطین را فراهم کردند. بعدها در مطبوعات دنیا در سال 1302 شمسی، که تقریبا دو سال بعد از کودتاست می‌خوانیم که هدف از کودتای ایران و روی کار آمدن دولت در ایران کمک به کشوری است که به زودی در منطقه خاورمیانه تأسیس خواهد شد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: شما ببینید یک انسجامی بین تصمیم گیری‌ها، رفتارها و سیاست گذاری‌ها وجود دارد که به نظر می رسد نوع رفتار انگلیسی ها با مردم ایران و کشور ما تعمدی و از روی سیاست گذاری کامل حساب شده بود.